Historia Warmii

Za początek historii Warmii można przyjąć rok 1243. Wtedy to papież Innocenty IV ustanowił na ziemiach pruskich, skądinąd jeszcze niezajętych przez Krzyżaków, cztery diecezje, w tym warmińską.

Pierwszym warmińskim biskupem został wybrany Anzelm. Na terytorium diecezji wydzielono jedną trzecią ziem z przeznaczeniem na uposażenie biskupa i mającej niebawem powstać kapituły katedralnej. Ziemie te, będące dominium biskupim, położone w środku diecezji warmińskiej, podzielono na dziesięć komornictw. Zamieszkane one były przez pruskie plemiona Warmów, Natangów i Galindów. To właśnie od nazwy plemienia Warmów dominium biskupie wzięło swą nazwę.

Od początku swego istnienia Warmia wchodziła w skład państwa krzyżackiego, jednak cieszyła się dużą autonomią – w dominium biskup miał również władzę świecką nad swoimi poddanymi. Na początku byli to mieszkańcy tych ziem – Prusowie. Z czasem zaczęli przybywać osadnicy z Niemiec oraz z polskiego Mazowsza, gdyż wraz z podbojem kolejnych pruskich ziem prowadzono zakrojoną na szeroką skaląe akcję osiedleńczą.

Po 223 latach w wyniku ustaleń II pokoju toruńskiego, dominium warmińskie (ziemie należące do biskupa i kapituły) zostaje włączone w granice Rzeczypospolitej i od tej pory określane mianem historycznej Warmii. Mimo przyłączenia do Polski, ziemia warmińska cieszy się dużą autonomią. Odrębność z ziemią mazurską pogłębia się jeszcze bardziej po sekularyzacji Prus Wschodnich – stają się one protestanckie, a Warmia pozostaje katolicka. Po 306 latach, wraz z I rozbiorem Polski, Warmia zostaje włączona do państwa pruskiego. W granice Polski ziemie te powracają dopiero po II wojnie światowej – w roku 1945.

Najpierw powstania pruskie, później wojny polsko-krzyżackie powodują silne wyludnienie terenów Warmii. Ma to miejsce szczególnie podczas wojny trzynastoletniej i ostatniej wojny polsko-krzyżackiej w latach 1519-1521. Wiele działań wojennych odbywa się w okolicach Olsztyna, więc zniszczenia sąsiadujących z nim wsi są znaczne. Ponieważ ta część Warmii jest najdalej wysunięta na południe, wyludnione miejscowości licznie zasiedlają osadnicy z terenów Polski, głównie z Mazowsza. Wraz z nimi przybywa na te ziemie nie tylko język polski, ale również polskie zwyczaje i tradycje. Stąd w większości wsi znajdujących się obecnie w granicach gminy Dywity, w XIX wieku i na początku XX przeważają mieszkańcy deklarujący się jako Polacy. Kultywują lokalne tradycje oraz zwyczaje mające polskie korzenie, a wielu z nich angażuje się w działania związane z rozbudzaniem i podtrzymywaniem polskiej świadomości narodowej na Warmii.

Obecnie mieszkańcy wielu dywickich wsi, mimo iż nie są rodowitymi Warmiakami, odtwarzają zwyczaje i obrzędy dawnych mieszkańców tych ziem. Cel, który temu przyświeca, to w dużej mierze integracja mieszkańców oraz podkreślanie odrębności Warmii jako krainy geograficzno-historycznej. Przykładem takich działań są: Kiermas w Brąswałdzie, obrzęd sobótkowy we Frączkach i w Bukwałdzie czy konkurs na najlepszy produkt żywnościowy Gminy Dywity „O Garniec Kłobuka”. Dzięki udziałowi w nich tworzy się wśród mieszkańców poczucie tożsamości z tym pięknym regionem, jego historią i kulturą.