Gady – historia wsi

Mimo, iż pierwotna niemiecka nazwa wsi brzmiała Hoenveltcz, już w 1405 roku pojawia się w zapisach nazwa Gedden, powstała od imienia pruskiego zasadźcy. Obecna, polska nazwa wsi Gady, pojawia się w dokumentach od roku 1879.
Z faktu położenia przy uczęszczanym, średniowiecznym trakcie, wieś narażona była na zniszczenia podczas prowadzonych na Warmii różnych działań wojennych. Miejscowość Gady spalono w trakcie wojny polsko-krzyżackiej prowadzonej w latach 1519-1521. Biskupi warmińscy, do których dóbr należała wieś, odbudowali ją i powiększyli – z 48 włók zapisanych w akcie lokacyjnym, do 57. Poza karczmą, był wtedy we wsi również młyn.
Kolejne zniszczenie wsi nastąpiło podczas wojny polsko-szwedzkiej w latach 1655-1660, jeszcze w 1688 roku prawie 2/3 ziemi nie było zagospodarowane. We wsi było wtedy tylko 6 gospodarstw i dwie karczmy. Po przejęciu Warmii przez Prusy w wyniku I rozbioru Polski, dobra kościelne zostały zsekularyzowane – ziemię w Gadach nadano dawnym osadnikom.
Pierwsze wzmianki o szkole elementarnej w Gadach pochodzą z roku 1825. Uczył w niej 18-letni Jakub Neumann, a naukę pobierało 58 dzieci. Frekwencja była słaba, dzieci uczyły się głównie liczenia. Ponieważ wieś była zamieszkała w większości przez Polaków, dzieci potrafiły lepiej czytać po polsku niż po niemiecku.
W II połowie XIX wieku na Warmii odradza się świadomość narodowa mieszkających tu Polaków. Podobnie jest w Gadach. W 1891 roku powstała tu biblioteczka Towarzystwa Czytelni Ludowych. Po I wojnie światowej działało koło Związku Polaków w Niemczech. Urodzony w Gadach ksiądz Hieronim Poetsch aktywnie uczestniczył w działalności plebiscytowej w roku 1920 i współpracował z „Gazetą Olsztyńską”.
Obecna zabudowa wsi pochodzi z końca XIX wieku i wieku XX. W środku miejscowości znajduje się neobarokowa kapliczka z XVIII wieku, druga – z roku 1929 – stoi przy drodze przy wyjeździe w kierunku Słup. Uwagę zwraca umieszczony w dzwonnicy zabytkowy dzwon wotywny z 1815 roku ufundowany przez mieszkańców, gdy we wsi pojawiła się zaraza dziesiątkująca bydło.
W miejscowości w 2011 roku wybudowano Ośrodek Rzemiosł Zapomnianych, w którym działa pracownia ceramiczna oraz znajduje się świetlica wiejska.


 Reset ustawień
Reset ustawień Kontrast
Kontrast Widok
Widok Czytelność
Czytelność Czcionka
Czcionka Znaki
Znaki Interlinia
Interlinia Słowa
Słowa Akapity
Akapity Deklaracja dostępności
Deklaracja dostępności 
 


 
  
  
  
  
  
 



